Trong chỉ đạo thực hiện thí điểm chương trình GDMN, chúng tôi đã có dịp đến thăm và dự các họat động giáo dục của một lớp mẫu giáo 5 tuổi thực hiện chương trình này.
Một trong những họat động mà chúng tôi quan sát được là giáo viên tổ chức họat động nhóm cho trẻ.
Trong lớp có khoảng 30 trẻ được chia thành 3 nhóm. Mọi trẻ trong từng nhóm đều ngồi trên ghế được xếp xung quanh những chiếc bàn ghép vào nhau.
Một nhóm làm việc với giấy, bút sử dụng vở ”bé làm quen với toán”. Tất cả đều giở cùng một trang về phương tiện giao thông và trẻ làm việc một cách độc lập theo yêu cầu trong vở mà cô đã hướng dẫn.
Một nhóm khác xé giấy màu thủ công để làm các phương tiện giao thông. Từng trẻ sử dụng giấy các màu và tự làm nên sản phẩm cảu mình một cách độc lập (giấy màu thủ công được để ở dưới bàn để trẻ dễ lấy)
Một nhóm khác cũng làm tương tự như vậy nhưng sử dụng giấy báo cũ.
Bạn có suy nghĩ gì về cách tổ chức này?
Sau đây là một số phân tích của chúng tôi.
Chúng ta đều dễ dàng nhận ra là chương trình đang được thực hiện với chủ đề về phương tiện giao thông .
Cách thức tổ chức là chia trẻ thành các nhóm, tất cả trẻ trong một nhóm đều làm công việc giống nhau (cùng so sánh nhiều ít hoặc cùng làm phương tiện giao thông bằng giấy); Sử dụng vật liệu giống nhau (cùng là vở toán hoặc giấy màu hay cùng là báo cũ); sử dụng kỹ năng giống nhau (cùng tô, viết hoặc cùng xé dán) và mỗi trẻ đều thực hiện công việc của mình một cách độc lập.
Việc chia trẻ thành nhóm nhỏ hơn và mỗi nhóm có chung một công việc như vậy sẽ dễ dàng và tiện lợi cho giáo viên trong việc hướng dẫn và quan sát trẻ. Nhưng chỉ là tiện lợi cho giáo viên, còn trẻ thì “dễ dàng bắt trước nhau” mà không phải là học lẫn nhau.
Cách chuẩn bị một môi trường hoạt động cho trẻ như vậy thì trẻ chưa có nhiều cơ hội để sử dụng các nguyên vật liệu khác nhau, các công cụ khác nhau, các kỹ năng khác nhau để tạo nên các sản phẩm. Trẻ không có cơ hội để lựa chọn những họat động, những vật liệu mà trẻ thích để thể hiện ý định của mình.
Điều đó tạo nên sự tẻ nhạt trong hoạt động và đơn điệu trong sản phẩm của trẻ. Trẻ chỉ được chia thành nhóm mà không được họat động theo nhóm và thể hiện hứng thú cá nhân.
Vậy chúng ta hiểu “hoạt động nhóm” của trẻ như thế nào?
Như chúng ta đã biết, hoạt động theo nhóm là một trong những hình thức tổ chức áp dụng phương pháp dạy học tích cực (active learning) phát huy tính tích cực của trẻ.
Trong tổ chức các họat động giáo dục “hoạt động nhóm” cảu trẻ được hiểu là tạo cơ hội cho ít nhất là 2 trẻ cùng họat động hợp tác để hòan thành một nhiệm vụ vì mục đích nào đó.
Họat động của các trẻ trong nhóm có thể giống nhau (ví dụ: Sự đồng đều trong các động tác của tất cả các thành viên như hát, đọc thơ, biểu diễn thể dục nhịp điệu…) hoặc khác nhau (do sự phân công, thỏa thuận trong nhóm để mỗi người đảm nhận1 việc) nhưng có sự cộng tác, phối hợp vì một nhiệm vụ / 1 mục đích chung của nhóm.
Với cách tổ chức này, cô giáo đã “trao quyền” cho trẻ để trẻ tự quyết định, bàn bạc và tìm cách giải quyết nhiệm vụ. Trẻ sẽ học được cách làm việc với người khác, được học lẫn nhau (mà không phải là bắt chước nhau một cách máy móc). Trẻ sẽ dần biết “tự chịu trách nhiệm” với hành động của mình, trẻ học cách chấp nhận (lắng nghe, tuân theo ý kiến chung) và công nhận (thành công hay thất bại). Trẻ cũng có cơ hội nói, trình bày, chia sẻ những suy nghĩ cá nhân với các bạn, đặc biệt là vai trò lãnh đạo của “nhóm trưởng”.
Vai trò của giáo viên là tạo một môi trường vật chất cho trẻ có nhiều sự lựa chọn và quyết định để thể hiện một cách sáng tạo những ý định của mình. Giáo viên cũng là người quan sát các họat động của trẻ, để có thể đưa ra những gợi ý nhỏ và hợp lý cho trẻ suy nghĩ và tự quyết định sẽ làm gì khi bị “bí” mà không phải là sự áp đặt của giáo viên hay là một sự chỉ bảo quá chi tiết, trẻ chỉ cần làm theo một cách máy móc.
Với cách hiểu như vậy thì họat động trong các góc của trẻ không nhất thiết là họat động nhóm. Khi trẻ đã chọn được cho mình một góc họat động thì chúng có thể chơi cùng với nhau trong góc đó, hoặc tạo thành các nhóm nhỏ hơn nữa để chơi cùng nhau, nhưng cũng có thể có một cá nhân trẻ nào đó muốn thể hiện ý định riêng, nó có thể làm việc một cách độc lập.
Giáo viên cần chú ý khuyến khích mọi trẻ đều được tham gia và được thừa nhận vai trò của mình. Tạo bầu không khí giao tiếp tích cực, hợp tác cùng nhau, trẻ cảm trhấy an toàn, được coi trọng, không bị khiển trách hay chê cười. Hãy khuyến khích các ý tưởng, các sáng kiến cảu nhóm hoặc làm “nhóm trưởng”.
Trên đây là những trao đổi xung quanh việc thiết kế, tổ chức họat động nhóm của trẻ. Hy vọng nó sẽ giúp các bạn giáo viên thêm sáng tạo trong việc thiết kế, tổ chức hoạt động nhóm cho trẻ để đạt mục tiêu phát triển trẻ.